رسالت جهاددانشگاهی؛ تحقیقات برای حل معضلات جامعه و تربیت افراد متخصص

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، دکتر محمدرضا پورعابدی امروز (چهارشنبه) در همایش گرامیداشت هفته پژوهش و فناوری و تجلیل از پژوهشگران برتر و حامیان پژوهش جهاددانشگاهی واحدهای اصفهان و صنعتی اصفهان که در دانشگاه اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: بر اساس آمارها موجود دنیا در سال۲۰۱۳، تنها در آمریکا، ۴۶۰ میلیارد دلار هزینه " R&D" بوده که این مبلغ از مجموع " R&D" ۶ کشور توسعه یافته مانند آلمان، انگلیس و ایتالیا بیشتر بوده است.

وی افزود: در برخی کشورها مانند کره جنوبی، سه درصد تولید ناخالص داخلی آنها صرف پژوهش و فناوری می‌شود. که به اندازه فروش نفت کشور ایران است. در ایران قرار بود سالانه یک درصد تولید ناخالص داخلی به پژوهش و فناوری اختصاص یابد که در بهترین حالت نیم درصد تحقق یافته، اما اکنون دستاوردهای بسیاری به دست آورده‌ایم.

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با تاکید بر اینکه تحریم‌ها برای هیچکس خوشایند نیست، تصریح کرد: تحریم‌ها دسترسی محققان به مواد خام و دستاوردهای علمی را دچار مشکل کرده، اما در شرایط حاضر این تحریم‌ها می‌تواند نگاه به توانمندی‌های داخل را بیشتر کرده و فرصتی برای شکوفایی پژوهشگران فراهم آورد.

دکتر پورعابدی خاطرنشان کرد: ایران بالاترین نرخ تولید و رشد علمی را در میان کشورهای منطقه در اختیار دارد و در زمینه تولید مقالات پراستناد به رتبه ۲۰ ارتقا یافته است. صحبت‌هایی که در مورد فرار مغزها و نخبگان از کشور مطرح است، نشان دهنده خروجی‌های با کیفیت از دانشگاه‌های کشور است، به این معنی که فارغ التحصیلان خوبی تربیت کرده‌ایم که شاید تنها در حوزه ماندگاری آن‌ها موفق نبوده‌ایم.

وی افزود: در دنیا دو دسته سازمان وجود دارند، دسته‌ای که به موضوع پژوهش مشغولند و دسته‌ای دیگر سازمان‌های بهره بردار هستد که از نتیجه پژوهش‌های گروه اول استفاده می‌کنند. متاسفانه از هر صد ایده، کمتر از پنج درصد آنها به بازار وارد می‌شوند و در نتیجه بسیاری از سازمان‌هایی که به امر پژوهش مشغول هستند در تله عدم موفقیت گرفتار می‌شوند. از سویی دیگر اغلب سازمان‌های بهره بردار نیز به دلیل عدم تشخیص پارادایم‌های آینده در تله شکست گرفتار و محو می‌شوند.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی با طرح این پرسش که چه کنیم سازمانی موفق داشته باشیم که در تله شکست و عدم موفقیت گرفتار نشوند، تصریح کرد: انسان‌ها یا راست دست هستند و یا چپ دست، اما درصد کمی از افراد توانای استفاده از هر دو دست را دارند.

دکتر پورعابدی ادامه داد: این مثال باید در سازمان‌هایی که به دنبال موفقیت آنها در زمینه کسب و کار هستیم اجرا شود، به بیانی دیگر، امروزه به دنبال انسان‌ها و سازمان‌های چیره دست و دوسو توان هستیم. سازمان‌هایی که علاوه بر پژوهش در زمینه بهره برداری، تجاری سازی و کاربردی کردن این پژوهش‌ها نیز موفق باشند.

وی با تاکید بر این‌که ساختار جهاددانشگاهی بر همین اساس برنامه ریزی شده است، خاطرنشان کرد: جهاددانشگاهی با سه پژوهشگاه، ۲۳ پژوهشکده، ۱۴۶ گروه پژوهشی، ۱۷ مرکز خدمات تخصصی و ۲۳ مرکز رشد در حال فعالیت است. از روز اول شکل‌گیری این نهاد قرار بود، تحقیقات برای حل موضوعات جامعه شناسایی و معضلات برطرف شوند. جهاددانشگاهی در پی این رسالت تلاش کرد، افراد را در اکوسیستم‌هایی با ساختارهای چیره دست تربیت کند.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی با بیان اینکه حوزه پژوهش جهاد دانشگاهی در چهار بخش، فنی و مهندسی، پزشکی، علوم انسانی، اجتماعی و کشاورزی و منابع طبیعی مشغول به فعالیت است، تصریح کرد: تمام پژوهش‌های جهاد دانشگاهی در حوزه کاربردی و توسعه در حرکت هستند و باید از ایده به محصول برسند. پژوهش‌های حوزه پژشکی نیز از ایده تا بالین باید اجرایی شوند.

پورعابدی در خصوص دستاوردهای جهاد دانشگاهی در حوزه پزشکی گفت: در حوزه پزشکی "سلول بنیادی" از یک دهه پیش شناسایی و کارهای پژوهشی در این حوزه در کشور آغاز شده است. دنیا از دارو درمانی به سمت سلول درمانی رفته و اکنون این کار در جهاد دانشگاهی در حال انجام است. در حال حاضر، در بخش سلول‌های بنیادی در زمینه سلول‌های قلبی، قرنیه چشم، غضروف و پوست اقداماتی انجام شده است.

وی با بیان اینکه این کار در حال حاضر در جهاد دانشگاهی به مرحله کارآزمایی بالینی وارد شده است، ابراز امیدواری کرد که طی یک یا دو سال آینده به صورت وسیع در کشور استفاده شود.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی اضافه کرد: اکنون با هماهنگی‌های ستاد اجرایی فرمان امام کارخانه‌ای برای تولید این سلول‌ها تأسیس شده و این سلول‌ها به صورت صنعتی، استاندارد و در تیراژ بالا تولید می‌شوند.

پورعابدی با اشاره به انجام اقدامات پزشکی مبتنی بر فرد، تاکید کرد: این نوع فعالیت که در آن بجای تمرکز بر بیماری به بیمار تکیه می‌شود، در دنیا رو به افزایش است و در پژوهشگاه‌های جهاد دانشگاهی نیز اقداماتی در حال اجرا است.

وی تصریح کرد: هم‌چنین اقدامات پژوهشی بسیاری در حوزه سرطان و تشخیص زودهنگام این بیماری به خصوص سرطان پستان به صورت تحقیقات گسترده در حال انجام است. هم‌چنین در زمینه درمان زخم‌های مزمن ناشی از جراحی‌های سنگین و دیابت و استفاده از داروهای گیاهی در درمان بیماری‌هایی مانند آلزایمر، کبد چرب، دیابت و گوارش و سوء هاضمه اقدامات پژوهشی بسیاری در جهاددانشگاهی در حال انجام است.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی در خصوص پژوهش‌های حوزه فنی و مهندسی گفت: صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان صنعت پیشران در کشور مطرح است که می‌تواند سایر صنایع در کشور را به فعالیت در بیاورد. در این حوزه در جهاددانشگاهی فعالیت‌هایی در زمینه دکل‌ها و منطقه‌های حفاری، سیستم‌های نمک زدایی، باکتری‌های نفت خوار برای برطرف کردن‌های آلودگی‌های ناشی از استخراج نفت انجام شده است.

پورعابدی با بیان اینکه ۹۵ درصد  صدای رادیوی کشور حاصل فرستنده‌های ساخته شده در جهاد دانشگاهی است، تاکید کرد: همچنین با توجه به  نقش آی تی و اهمیت آن در تمام حوزه‌ها، می‌توان با تلفیق آن در کشاورزی، به سمت کشاورزی هوشمند و کانتینری متمرکز شده‌ایم.

وی در مورد دیگر اقدامات جهاددانشگاهی گفت: بازتولید و شبیه سازی حیوانات به روش شبیه سازی در حال انجام است. همچنین در زمینه تولید دارو و پروتئین‌های خاص با دست ورزی ژنتیک در حیوانات اقداماتی انجام داده‌ایم.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی در خصوص اقدامات پژوهشی جهاد دانشگاهی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، گفت: در این بخش فعالیت‌های پژوهشی در زمینه حاشیه نشینی، گردشگری، آسیب‌های اجتماعی، مسائل شهری از جمله اقداماتی مهمی است که در حال پیگیری هستیم.

پورعابدی افزود: در جهاد دانشگاهی چالش‌های جامعه شناسایی و فناوری مورد نیاز تهیه می‌شود و پس از تست بازار و مشخص کردن بحث‌های اقتصادی دانش را در جامعه نشر می‌دهیم. جهاد به دنبال این نیست که فناوری‌های خودش را در جهاد انجام دهد، اما ارتباط گروه‌های پژوهشی جهاد باید حفظ شود.

وی گفت: در اصفهان دو واحد برتر جهاد دانشگاهی فعال هستند که واحد صنعتی در حوزه برق و کنترل، شیمی و اکتشاف آب‌های ژرف و همچنین حوزه نظامی اقداماتی انجام داده است. واحد اصفهان نیز در بخش شهر و منظر شهری، اجتماعی و کالبدی متمرکز است.

در ادامه محسن طاهری اظهار کرد: در عصری قرار داریم که عصر شتابگیری تکنولوژی است. در زمان‌های گذشته، برای پیشرفت فناوری صدها یا ۲۰۰ سال زمان لازم بود، اما اکنون اوضاع تغییر کرده و تکنولوژی با سرعت فزاینده‌ای در حال تغییر است.

وی افزود: براساس آمار در طول ۹ سال اخیر میزان دیتاهای دنیا ۱۰ برابر رشد کرده و از صفر زتابایت به ۱۶۰ زتابایت رسیده است و در سال ۲۰۲۵ ده برابر می‌شود و این یعنی دیتا در دنیا ۱۰ برابر رشد می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به نظر کارشناسان غربی گفت: در آینده با مشکل کمبود اطلاعات و دیتا مواجه نیستیم، بلکه مشکل اصلی چگونگی کار با این حجم دیتا خواهد بود.

طاهری با بیان این که دنیای آینده نمایی و غیرخطی است، تصریح کرد: در حوزه فناوری دیگر نمودارها خطی و آرام نیست، بلکه از جنس محاسبات و قدرت نمودارها نمایی افزاینده و از جنس هزینه نمایی کاهنده هستند. باید به این فکر کنیم که تا چه اندازه مدل‌های فکری ما نسبت به آینده غیرخطی است.

وی با اشاره به افزایش ارتباطات وسایل در دنیای امروز، اضافه کرد: در سال ۲۰۰۳ به ازای ۶.۳ میلیارد انسان روی کره زمین، تنها نیم میلیارد وسیله بهم مرتبط وجود داشت، اما  تنها در فاصله ۱۷ سال، تعداد افراد کره زمین به ۷.۸ میلیارد نفر افزایش یافته و ۲۶.۳ میلیارد وسیله مرتبط وجود دارد. این یعنی در سال ۲۰۱۵، به ازای حدود ۹ میلیارد نفر، صد میلیارد وسیله بهم مرتبط خواهیم داشت.

مدیر گروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان دنیای آینده را بدون ارتباطات اینترنتی بی معنی دانست و گفت: در حال حاضر علاوه بر اینکه فناوری تغییر کرده سبک زندگی نیز تغییر کرده است.

طاهری اظهار کرد: آمارها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۰ حدود ۸۰ درصد بزرگسالان از تلفن هوشمند استفاده می‌کنند و استفاده از این تلفن‌های هوشمند به معنی ۷۰۰ برابر قدرت بیشتر است. افراد روزانه به طور متوسط ۱۷۰ بار تلفن های خود را چک می کنند و باید دید از قدرت این دستگاه ها چه استفاده ای برای پیشبرد پژوهش هایمان داریم.

وی با بیان این که دستگاه های ساخت بشر در حال پیشی گرفتن از انسان هستند، خاطرنشان کرد: در هر ثانیه در گوگل ۴۰ هزار تقریبا به ازای هر روز ۳.۵ بیلیون عبارت جستجو می شود، در حالی که بشر در توانایی پاسخ به سوال به پای گوگل نمی رسد. البته گوگل وابسته به انسانی است که این توانایی را در اختیار آن قرار داده، اما دنیای آینده به کمک ماشین توسعه بیشتری می یابد.

وی اضافه کرد: در آینده برخی از وظایف پژوهشگر به ماشین سپرده می شود. هر کاری که با الگوریتم انجام شود در اینده به ماشین سپرده می شود و پژوهش به الگوریتم نیاز دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با بیان این که هوش مصنوعی ۲۰۱۶ وارد بازار شده است، گفت: اگر بخواهیم آینده تحقیق را بسنجیم باید فکر کنیم چه چیز مطرح است. در خوشبینانه ترین حالت، به بودجه پژوهش، مراکز کاربردی، استفاده از هوش مصنوعی و مواردی از این دست فکر می کنیم، اما حقیقت این است که بر اساس سناریوهای موجود سوالات مهم تری مطرح می شود.

طاهری با بیان این که برای وضعیت آینده سه سناریو مطرح است، خاطرنشان کرد: سناریو یک پیش بینی باورپذیر از آینده است و سه سناریو مطرح در این زمینه شامل، سناریوهای "دنیای باز شجاع"، "غول فناوری" و "صعود شرق" هستند.

وی با تاکید بر این که دنیا به سمت انقلاب تکنولوژی پیش می رود، گفت: سناریو اول با نام "دنیای باز شجاع" است که در آن به صورت گسترده تحقیقات به اشتراک گذاشته می شود و همه بازیگران و سرمایه گذاران گرد هم می‌آیند و دانش به صورت باز در کنار هم قرار می گیرند.

طاهری ادامه داد: در این سناریو هوش مصنوعی سرعت و حجم تحقیق را ارایه می دهد و همچنین اثرگذاری اجتماعی به یک معیار مهم برای ارزیابی تبدیل می شود.

مدیرگروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان دلایل باور پذیری این سناریو را رشد دسترسی آزاد به اطلاعات و  افزایش تعداد کسانی که به این موضوع اعتقاد دارند، دانست و در خصوص سناریوی دوم، گفت: سناریو دیگر "غول فناوری" است که در این سناریو دانشگاه جایی ندارد. در آن پژوهش غیرکاربردی مطرح نیست و پژوهشگر با صنعت کار می کند.

طاهری با تاکید بر این که پژوهش غیرکاربردی در این سناریو معنی ندارد، اظهار کرد: در این سناریو هوش مصنوعی بسیار کاربردی تر شده و در تولید فرضیه داده محور کمک می کند. شرکت های خصوصی حتی وضعیت دولت را مشخص می کنند و صنعت پیش برنده علم می شود.

وی در توضیح سناریوی سوم گفت: نام آن "صعود شرق" است، به این معنی که تحقیق از مقوله غرب به شرق می رود. در این سناریو یک جهان پراکنده و دارای تقسیم شدید بین امریکا و چین است.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با تاکید بر این که چین سرمایه گذاری گسترده برای تحقیق و توسعه انجام داده و رشد جهانی و پویایی اقتصاد جهانی در حال افزایش است، تصریح کرد: در سال ۲۰۰۰ تنها ۵ درصد شرکت های بین المللی نوظهور وجود داشتند که در سال ۲۰۲۵ به ۴۶ درصد می رسد و در ۲۰۲۵ حق اختراع در چین بیشتر از کل دنیا می شود.

طاهری با طرح این پرسش که در حوزه مدیریت کشور چه باید کرد که بتوانیم سهم داشته باشیم؟ گفت: تفکر انتقادی، خلاقیت، همکاری و ارتباط، چهار فاکتور اصلی برای موفقیت پژوهش خواهند بود که اگر این چهار عنصر را تقویت کنیم، خروجی موفق است و در غیر این صورت موفق نخواهد بود.

وی با تاکید بر این که اگر این ۴ مهارت را پرورش یابد، پژوهشگرانی تی شیپ (T Shape) تربیت می‌شود، اظهار کرد: اگر این چهار مهارت را در پژوهشگران تقویت کنیم، در این حالت کار تیمی شکل می‌گیرد و در این صورت دانشجو به حوزه‌های میان رشته ای توجه بیشتری می کند و پژوهش ها موفق تر خواهد بود. مدیران باید به این فکر کنند که کدام سیاست باعث پیشبرد آن می‌شود و کدام ضد این موضوع است.